उज्यालाे भइ सकेकाे थियाे तर पनि ओछ्यानमा पल्टिरहेकाे थिएँ कारण दशैं मनाएर काठमाण्डाै बाट माेटरसाइकलमा करीव १७६ कि मि यात्रा गरेपश्चात अघिल्लाे दिन राती अवेर आफ्नाे काेठामा आइपुगेकाे थिएँ । धेरै थाकेकाे थिएँ अनि आँखा चिम्लिएर साेच्दै थिएँ अझ एक छिन आराम गर्छु । त्यतीकैमा हाेहल्लाकाे आवाजले मेराे तन्द्रा खुल्याे । हतार हतार बाहिर निस्के पछि थाहा लाग्याे कि आँगन मै चितुवा आएछ र त्यसलाई छिमेकीहरुले लखेटेछन् । याे त अति नै भयाे एका विहानै घरैमा बाघ । साेधें त्यहाँ उपस्थित एक जनालाई हैन याे बाघले के गर्न लाग्याे भनेर । उनी बताउँदै थिए सर हिजाे वेलुकी साँझमा पनि यही एरीयामा बाघ आएकाे थियाे भनेर ।
हतार हतार श्रीमती लाई सम्झाएँ नानीहरुलाई बाहिर जान नदिनु भनेर अनि आफू लागें विद्यालय तर्फ । हाम्रै विद्यालय हाेमराज लाेहनी शारदा शिक्षा सदन माध्यमिक विद्यालयमा कक्षा नर्सरीमा अध्ययनरत एक बालककाे चितुवाकाे आक्रमणबाट मृत्यु भएकाे थियाे केहि दिन अगाडी मात्र । यहि कारणले गर्दा मैले आफ्ना नानीहरुलाई पनि विद्यालय पठाएकाे थिइन । जब शिक्षक साथीहरुसँग बाघ आएकाे घटना सुनाएँ वहाँहरुले पनि बारम्वार आ आफ्नै इलाकामा बाघ देखिएकाे घटना सुनाउनुभयाे । यसबाट म चकित भएँ । बाघ हाम्राे इलाकामा मात्र हैन सबैतिर देखिएकाे रहेछ । यसले थप सन्त्रास जन्मायाे । दिनभरीकाे आफ्नाे काम सकाएर घर फर्के । परिवारमा सचेत रहन सुझाएँ । खाजा खाएर आफ्नाे काम गर्न लागें । श्रीमती सव्जी खरीद गर्न माथितिर बजार गइछन् । म नानीहरुलाई हेरेर बसि रहेकाे थिएँ । यत्तिकैमा श्रीमती दाैडदै घर आइन् र हत्तपत्त चेनगेट लगाइन् । मैले साेधें के भयाे भनेर अनि उनले जवाफ दिइन् बाटाेमा फेरी बाघ भेटियाे । ्
हजुर याे एउटा प्रतिनिधी घटना मात्रै हाे भानु नगरपालिकामा । दशैंकाे टिकाकाे दिन ४ वर्षिय बालकाे ज्यान लिइसके पछि विषेश गरी विहान र वेलुकीकाे समयमा विभिन्न ठाउँका मानव वस्ती नजिक चितुवा देखा पर्न थालेकाे छ । जङ्गलमा कति ओटा बाघ छन् के सबै ठाउँमा देखा परेका बाघ एउटै हाे या धेरै नै बाघ छन् भन्ने विषय पेचिलाे बन्दै गइरहेकाे छ । स्थानिय सरकार बाट जसरी पनि बाघलाई नियन्त्रण गर्ने उर्दी भए बमाेजिम सुरक्षाकर्मी तथा स्थानिय सिकारीहरु बाघकाे खाेजीका लागि लागिपरेकाे खवर आइरहेकाे छ तथापी बाघलाइ अहिले सम्म नियन्त्रणमा लिन सकिएकाे छैन । गाउँ गाउँ टाेल टाेलमा झाडीहरु फँडनीकाे कार्य भइरहेकाे छ । सरकारी निकायबाट सचेतनाका लागि सञ्चारकाे प्रयाेग गरेर उच्च सतर्कता अपनाइएकाे छ । रेडियाे तथा टेलिभिजनबाट सुरक्षा सम्बन्धी सूचना प्रवाह गरिएकाे अवस्था छ । यस्ताे अवस्थामा सावधानी अपनाउनु पर्दछ ।
आखिर जङ्गलमा बस्ने बाघ किन मानव वस्तीमा प्रवेस गर्दछ ? के सवै बाघ नरभक्छि नै हुन्छन् ? बाघकाे आक्रमणबाट कसरी बच्न सकिन्छ ? यसका उपायहरु के के हुन सक्छन् ? यसकाे अल्पकालिन र दीर्घकालिन समाधान के हुन सक्दछन् ? यस विषयमा मनन गर्न आवश्यक देखिन्छ ।
सबैतिर बाघ आक्रमणका सन्त्रास व्याप्त छ । विषेशगरी साना बालबालिकाहरु यसका सिकार भएका छन् । यस त्रासदीपूर्ण वातावरणमा सवैभन्दा असर बालबालिकालाइ नै पर्ने कुरामा हामी सचेत हुनु पर्दछ । बालबालिकामा पर्न सक्ने मनाेवैज्ञानिक असर कम गर्नु पहिलाे कार्य हाे । त्यसैले आफ्ना नानीबाबुहरुलाई यथेष्ठ जानकारी गराइ सुरक्षाका बारेमा सचेत गराउनु पर्दछ । उनीहरुलाइ साँझ विहान घरबाट बाहिर निस्कन दिनु हुँदैन । अन्य समयमा पनि उनीहरुलाई अभिभावकले साथै लिएर जानु पर्दछ । विद्यालयहरुले पनि आफ्नाे विद्यालय क्षेत्रलाई सुरक्षित बनाउनु पर्दछ । विद्यालयकाे समयमा आफ्नाे विद्यालयकाे कम्पाउण्ड राम्राे सँग बन्द गर्ने र बालबालिकाहरुलाई बाहिर जान नदिने वातावरण निर्माण गर्नु आवश्यक छ ।
आफ्नाे घरआँगन वरीपरी झाडीहरु भए त्यसलाई हटाउने कार्य गर्नु पर्दछ । बाघलाई नियन्त्रण गर्नका लागि सवैले आ आफ्नाे ठाउँबाट सकेकाे सहयाेग गर्नु पर्दछ । जङ्गलहरुका गाैंंडा गाैंडमा खाेर हरु निर्माण भएका छन् । स्थानीय सिकारीहरुकाे प्रयाेग बाट पक्कै पनि बाघ नियन्त्रण हुनेनै छ । यसमा सवैजनाले आशावादी भइ उच्चमनाेवलका साथ उक्त कार्यमा सहयाेग गर्नु अपरिहार्य भएकाे छ ।
अहिलेकाे याे समस्याकाे अल्पकालिन समाधान बाघकाे नियन्त्रण नै हाे । बाघले सायद जङ्गलमा आहारा नपाएर गाउँमा आहाराकाे खाजी गरेकाे हुन सक्दछ । घरपालुवा जनावरकाे लक्ष बनाएर आएकाे बाघले मानवलाई आक्रमण गरेकाे हुन पनि सक्दछ । तसर्थ यसकाे दीर्घकालिन समाधानका लागि हरिण लगायतका साना जङ्गली जनावरहरु स्थानिय जङ्गलमा ल्याएर छाेड्दा जङ्गलकाे बाघलाई जङ्गलमै राख्न सकिने थियाे कि ।
गाेविन्द भट्टराई
शिक्षक
हाेमराज लाेहनी शारदा शिक्षा सदन माध्यमिक विद्यालय
भानु २ नारेश्वरटार तनहुँ
Post a Comment